Öz
The purpose of this study; The aim is to analyze the visual landscape quality of some important historical buildings and their surroundings in Trabzon city center. In the study, a total of 32 photographs, including four photographs taken from different angles for each structure, were analyzed. Each photograph is on a 5-point Likert scale between 1 and 5 for historicity, naturalness, spatial identity, fascination, vitality, uniqueness, harmony with the environment, perceptibility, integrity with the landscape, emphasis and imaginative effect, visibility, originality, mystery, width, spaciousness, structure and ground harmony, symmetry, balance, texture, ratio-scale, form, color effect criteria. The survey was applied to 80 students, who are undergraduate and graduate students of the Department of Landscape Architecture, Department of City and Regional Planning and Department of Architecture, studying at Atatürk University in the 2020-2021 academic year. When the findings obtained from the analysis of 32 photographs of eight historical buildings and their surroundings in Trabzon city center are evaluated together; Atatürk Mansion ranked first with 3,68, Hagia Sophia Museum/Mosque ranked second with 3,53, and Historical Ensar Foundation ranked third with 3,32. When the findings obtained from the analysis of 32 photographs of eight historical buildings and their surroundings in Trabzon city center are evaluated together; The landscape quality of Atatürk Mansion and Hagia Sophia Museum/Mosque was found to be higher than other historical buildings and their surroundings in the city center.
Anahtar Kelimeler
Historical buildings and their surroundings Visual landscape Visual landscape quality analysis Trabzon
Kaynakça
- Ahunbay, Z. (2018). Müzeme dokunma: Trabzon Ayasofyası. Mimarlık Dergisi, 401: 12-5.
- Akten, M., Sunar, C. 2022. Tarihi Çevrelerin Kentsel Mekan Kalitesi Üzerine Etkisi: Gaziantep Bey Mahallesi Örneği. Turkish Journal of Forest Science, 6(1): 1-20.
- Aytekin, Ö. 2020. Tarihi Çevrede Koruma ve Peyzaj Yaklaşımları, Hacı Bayram Camisi Çevresi Örneği. Türkiye Peyzaj Araştırmaları Dergisi, 3(1), 57-76.
- Bayat, B. (2014). Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve “Likert” ölçek kurma tekniği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3): 1-24.
- Baylan, E. (2018). Peyzaj karakter değerlendirmesine halkın katılması: Erzincan Ovası ve yakın çevresi örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 70: 45-56.
- Belleyici Köse, N. (2007). Kastamonu Taşköprü tarihi kent dokusunun peyzaj mimarlığı açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Bekişoğlu, Ü.Y., Yılmaz, O. T. D. 2002. Safranbolu Yörük Köyü tarihi çevresinin peyzaj planlaması (Doctoral dissertation, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı).
- Birlik, G.K. (2016). Trabzon Atatürk Köşkü. Ankara Üniversitesi Türk İnkilap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 59: 51-75.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F., 2008. Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
- Bozhüyük, Z.R. 2007. Erzurum kent merkezindeki bazı tarihi yapı ve çevrelerin üzerine görsel etki değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
- Ceylan, D., Korkut, A., Kiper, T. (2014). Tarihi Çevre Yenileme Çalışmalarında Kentsel Peyzaj Planlama Anlayışı: Edirne Örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(1), 27-36.
- Clay, G.R., Smidt R.K. 2004. Assessing the Validity and Reliability of Descriptor Variables Used in Scenic Highway Analysis, Landscape and Urban Planning, 66.
- Çelik, D., Yazgan, M.E. 2007. Kentsel Peyzaj Tasarımı Kapsamında Tarihi Çevre Korumaya Yönelik Yasa ve Yönetmeliklerin İrdelenmesi. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 9 (11): 1-10.
- Çelik, D., 2004. Kentsel peyzaj tasarımı kapsamında tarihi çevre yenileme çalışmalarının peyzaj mimarlığı açısından araştırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Çelik, D., Yazgan, M. E. (2009). Kentsel Peyzaj Tasarımı Kapsamında Tarihi Çevre Yenileme Çalışmalarının Araştırılması: Beypazarı Örneği. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 6(3).
- Demirbaş, Y. 2022. Tarihi Yapı ve Çevrelerinin Görsel Peyzaj Kalite Analizi: Trabzon Kenti Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Erzurum.
- Düzenli, T., Tarakçı Eren, E., Alpak, E.M.. 2017. Müze bahçelerinin peyzaj özellikleriyle kullanıcı memnuniyeti ilişkisi. Turkish Studies, 12(13): 201-14.
- Erdoğan, A., Atabeyoğlu, Ö. 2016. Tarihi yapıların kentsel dokuya etkisi: Kayseri kent merkezi örneği. Turkish Journal of Forestry, 17(1), 83-92.
- Erdoğan, R., Oktay, H., Selim, C. (2021). Tarihi çevre yenileme çalışmalarının peyzaj mimarlığı açısından değerlendirilmesi: Muratpaşa Cami örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6(1), 195-205.
- Erduran Nemutlu, F. 2014. Kentsel koruma alanında bitkisel tasarım: Çanakkale (Türkiye) örneği. ÇÖMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(1), 91-9.
- Ertem, Z. K., Turgut, H. (2020). Kültürel Peyzaj Planlaması Kapsamında Tarihi Çevrelere Yönelik Kentsel Tasarım Önerileri: Tarihi İspir Kalesi ve İspir Evleri. Journal of the Institute of Science and Technology, 10(3), 2076-2089.
- Gönül, A. (2023). Tarihi Kent Merkezlerindeki Değişimin Görsel Mekan Kalitesi Üzerinden Ölçümüne Yönelik Bir Model Önerisi: Bursa Örneği. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
- Gürler, E.E. 2019. Mimarlık ve peyzaj ilişkisi: Etkileşimler ve ikilemler. I. Basım, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Hoşgör, Z., 2012. Kültürel peyzajın yaya yoğunluğu üzerindeki etkisinin değerlendirilmesine yönelik bir yöntem önerisi: İstanbul tarihi yarımada-hanlar bölgesi örneği. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- İnal, Ö. (2020). Kentsel tasarımda tarihi alanların önemi ve korunması. Erişim Tarihi: 25.11.2021, Erişim Adresi: https://peyzax.com/kentsel-tasarimda-tarihi-alanlarin-onemi-ve-korunmasi/.
- İslamoğlu, H. 2003. Bilimsel araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Basım.
- Karakaş, P. (2011). Peyzaj mekanında doğallık: Bir değerlendirme yaklaşımı. Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Kiper, T., Korkut, A., Üstün Topal, T. (2016). Görsel peyzaj kalite değerlendirmesi: Kıyıköy örneği. KSÜ Doğal Bilimler Dergisi, 20(3): 258-69.
- Koca, Y., Ay, B.H. (2020). Farklı disiplinler ve peyzaj mimarlığı ilişkisi. Erişim Tarihi: 25.03.2021, https://www.plantdergisi.com/peyzaj-mimari-yusranur-koca/farkli-disiplinler-ve-peyzaj-mimarligi-iliskisi.html.
- Koçan, N. (2012). Kütahya-Eskigediz Tarihi Kent Dokusunun Peyzaj Mimarlığı Açısından Değerlendirilmesi. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(1):81-96.
- Köksaldı, E. (2020). Tarihi kent dokularında peyzaj planlama: Lefkoşa Suriçi tarihi dokusu için bir analiz çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Lefkoşa.
- Perihan, M., Aşur, F. (2020). Tarihi Kentsel Peyzaj ve Kent Kimliği İlişkisi, Kent Akademisi, 13(1): 163-175
- Semerci, F. (2015). Meydan kullanımlarının analizi için bir öneri. ISBS, 28-30 Mayıs 2015. Ankara.
- Özdamar, K. 2003. Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
- Tishler, W.H. (1982). Historical landscapes: An international preservation perspective. Erişim Tarihi: 05.05.2021, Erişim Adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0304392482900016.
- Tüfekçioğlu, H.K. (2008). Tarihsel çevrede görsel peyzaj kalite değerlendirmesi: İstanbul Yedikule örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Yakan, O.E. (2018). Güzelcehisar (Bartın ili) kıyı yerleşiminde görsel peyzaj değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
- Yardımcı, S., Sezen, I., Akpınar Külekçi, E. (2019). Tarihi Yapı ve Çevresinin Görsel Kalite Analizi: Diyarbakır Kenti Örneği. II. Uluslararası Mimarlık ve Mühendislik Kongresi, 22-24 Nisan 2019, Marmaris, Türkiye.
- Yazıcıoğlu, Y. 2004. SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Detay Yayıncılık, Ankara.
Öz
Bu çalışmanın amacı; Trabzon kent merkezinde bulunan bazı önemli tarihi yapı ve çevrelerinin görsel peyzaj kalitesini analiz etmektir. Çalışmada her yapı için farklı açılardan çekilmiş 4 fotoğraf olmak üzere toplam 32 fotoğraf analiz edilmiştir. Her bir fotoğrafın 5’li likert ölçeğinde 1 ile 5 arasında tarihsellik, doğallık, mekan kimliği, büyüleyicilik, canlılık, eşsizlik, çevre ile uyum, algılanabilirlik, peyzaj ile bütünlük, vurgu ve imgesel etki, görünürlük, özgünlük, gizem, genişlik, ferahlık, yapı ve zemin uyumu, simetri denge, doku, oran-ölçek, form, renk etkisi kriterlerine göre puanlandırılması istenmiştir. Anket, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Atatürk Üniversitesi öğrenim gören Peyzaj Mimarlığı bölümü, Şehir ve Bölge planlama bölümü ve Mimarlık bölümü lisans ve yüksek lisans öğrencilerinden oluşan 80 kişiye uygulanmıştır. Trabzon kent merkezinde bulunan sekiz adet tarihi yapı ve çevresine ait 32 fotoğrafın analizinden elde edilen bulgular birlikte değerlendirildiğinde; Atatürk Köşkü 3,68 ile ilk sırada, Ayasofya Müzesi/Camisi 3,53 ile ikinci sırada, Tarihi Ensar Vakfı 3,32 ile üçüncü sırada yer almıştır. Trabzon kent merkezinde bulunan sekiz adet tarihi yapı ve çevresine ait 32 fotoğrafın analizinden elde edilen bulgular birlikte değerlendirildiğinde; Atatürk Köşkü ve Ayasofya Müzesi/Camisi’nin peyzaj kalitesi, kent merkezinde bulunan diğer tarihi yapı ve çevrelerine göre yüksek bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler
Tarihi yapı ve çevreleri Görsel peyzaj Görsel peyzaj kalite analizi Trabzon
Teşekkür
Bu makale Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı’nda Prof.Dr. Işık Sezen danışmanlığında, Yıldız Demirbaş tarafından hazırlanan “Tarihi Yapı ve Çevrelerinin Görsel Peyzaj Kalite Analizi: Trabzon Kenti Örneği” başlıklı Yüksek Lisans tezinden üretilmiştir.
Kaynakça
- Ahunbay, Z. (2018). Müzeme dokunma: Trabzon Ayasofyası. Mimarlık Dergisi, 401: 12-5.
- Akten, M., Sunar, C. 2022. Tarihi Çevrelerin Kentsel Mekan Kalitesi Üzerine Etkisi: Gaziantep Bey Mahallesi Örneği. Turkish Journal of Forest Science, 6(1): 1-20.
- Aytekin, Ö. 2020. Tarihi Çevrede Koruma ve Peyzaj Yaklaşımları, Hacı Bayram Camisi Çevresi Örneği. Türkiye Peyzaj Araştırmaları Dergisi, 3(1), 57-76.
- Bayat, B. (2014). Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve “Likert” ölçek kurma tekniği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3): 1-24.
- Baylan, E. (2018). Peyzaj karakter değerlendirmesine halkın katılması: Erzincan Ovası ve yakın çevresi örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 70: 45-56.
- Belleyici Köse, N. (2007). Kastamonu Taşköprü tarihi kent dokusunun peyzaj mimarlığı açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Bekişoğlu, Ü.Y., Yılmaz, O. T. D. 2002. Safranbolu Yörük Köyü tarihi çevresinin peyzaj planlaması (Doctoral dissertation, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı).
- Birlik, G.K. (2016). Trabzon Atatürk Köşkü. Ankara Üniversitesi Türk İnkilap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 59: 51-75.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F., 2008. Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
- Bozhüyük, Z.R. 2007. Erzurum kent merkezindeki bazı tarihi yapı ve çevrelerin üzerine görsel etki değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
- Ceylan, D., Korkut, A., Kiper, T. (2014). Tarihi Çevre Yenileme Çalışmalarında Kentsel Peyzaj Planlama Anlayışı: Edirne Örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(1), 27-36.
- Clay, G.R., Smidt R.K. 2004. Assessing the Validity and Reliability of Descriptor Variables Used in Scenic Highway Analysis, Landscape and Urban Planning, 66.
- Çelik, D., Yazgan, M.E. 2007. Kentsel Peyzaj Tasarımı Kapsamında Tarihi Çevre Korumaya Yönelik Yasa ve Yönetmeliklerin İrdelenmesi. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 9 (11): 1-10.
- Çelik, D., 2004. Kentsel peyzaj tasarımı kapsamında tarihi çevre yenileme çalışmalarının peyzaj mimarlığı açısından araştırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Çelik, D., Yazgan, M. E. (2009). Kentsel Peyzaj Tasarımı Kapsamında Tarihi Çevre Yenileme Çalışmalarının Araştırılması: Beypazarı Örneği. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 6(3).
- Demirbaş, Y. 2022. Tarihi Yapı ve Çevrelerinin Görsel Peyzaj Kalite Analizi: Trabzon Kenti Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Erzurum.
- Düzenli, T., Tarakçı Eren, E., Alpak, E.M.. 2017. Müze bahçelerinin peyzaj özellikleriyle kullanıcı memnuniyeti ilişkisi. Turkish Studies, 12(13): 201-14.
- Erdoğan, A., Atabeyoğlu, Ö. 2016. Tarihi yapıların kentsel dokuya etkisi: Kayseri kent merkezi örneği. Turkish Journal of Forestry, 17(1), 83-92.
- Erdoğan, R., Oktay, H., Selim, C. (2021). Tarihi çevre yenileme çalışmalarının peyzaj mimarlığı açısından değerlendirilmesi: Muratpaşa Cami örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6(1), 195-205.
- Erduran Nemutlu, F. 2014. Kentsel koruma alanında bitkisel tasarım: Çanakkale (Türkiye) örneği. ÇÖMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(1), 91-9.
- Ertem, Z. K., Turgut, H. (2020). Kültürel Peyzaj Planlaması Kapsamında Tarihi Çevrelere Yönelik Kentsel Tasarım Önerileri: Tarihi İspir Kalesi ve İspir Evleri. Journal of the Institute of Science and Technology, 10(3), 2076-2089.
- Gönül, A. (2023). Tarihi Kent Merkezlerindeki Değişimin Görsel Mekan Kalitesi Üzerinden Ölçümüne Yönelik Bir Model Önerisi: Bursa Örneği. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
- Gürler, E.E. 2019. Mimarlık ve peyzaj ilişkisi: Etkileşimler ve ikilemler. I. Basım, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Hoşgör, Z., 2012. Kültürel peyzajın yaya yoğunluğu üzerindeki etkisinin değerlendirilmesine yönelik bir yöntem önerisi: İstanbul tarihi yarımada-hanlar bölgesi örneği. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- İnal, Ö. (2020). Kentsel tasarımda tarihi alanların önemi ve korunması. Erişim Tarihi: 25.11.2021, Erişim Adresi: https://peyzax.com/kentsel-tasarimda-tarihi-alanlarin-onemi-ve-korunmasi/.
- İslamoğlu, H. 2003. Bilimsel araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Basım.
- Karakaş, P. (2011). Peyzaj mekanında doğallık: Bir değerlendirme yaklaşımı. Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Kiper, T., Korkut, A., Üstün Topal, T. (2016). Görsel peyzaj kalite değerlendirmesi: Kıyıköy örneği. KSÜ Doğal Bilimler Dergisi, 20(3): 258-69.
- Koca, Y., Ay, B.H. (2020). Farklı disiplinler ve peyzaj mimarlığı ilişkisi. Erişim Tarihi: 25.03.2021, https://www.plantdergisi.com/peyzaj-mimari-yusranur-koca/farkli-disiplinler-ve-peyzaj-mimarligi-iliskisi.html.
- Koçan, N. (2012). Kütahya-Eskigediz Tarihi Kent Dokusunun Peyzaj Mimarlığı Açısından Değerlendirilmesi. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(1):81-96.
- Köksaldı, E. (2020). Tarihi kent dokularında peyzaj planlama: Lefkoşa Suriçi tarihi dokusu için bir analiz çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Lefkoşa.
- Perihan, M., Aşur, F. (2020). Tarihi Kentsel Peyzaj ve Kent Kimliği İlişkisi, Kent Akademisi, 13(1): 163-175
- Semerci, F. (2015). Meydan kullanımlarının analizi için bir öneri. ISBS, 28-30 Mayıs 2015. Ankara.
- Özdamar, K. 2003. Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
- Tishler, W.H. (1982). Historical landscapes: An international preservation perspective. Erişim Tarihi: 05.05.2021, Erişim Adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0304392482900016.
- Tüfekçioğlu, H.K. (2008). Tarihsel çevrede görsel peyzaj kalite değerlendirmesi: İstanbul Yedikule örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Yakan, O.E. (2018). Güzelcehisar (Bartın ili) kıyı yerleşiminde görsel peyzaj değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
- Yardımcı, S., Sezen, I., Akpınar Külekçi, E. (2019). Tarihi Yapı ve Çevresinin Görsel Kalite Analizi: Diyarbakır Kenti Örneği. II. Uluslararası Mimarlık ve Mühendislik Kongresi, 22-24 Nisan 2019, Marmaris, Türkiye.
- Yazıcıoğlu, Y. 2004. SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Detay Yayıncılık, Ankara.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Peyzaj Planlama, Peyzaj Mimarlığı (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Aralık 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 6 Sayı: 2 |
